GIANNI RODARIren JAIOTZAREN URTEMUGA BIRIBILA

 

GIANNI RODARI jaio zela 100 urte betetzen dira gaur

GIANNI RODARI (1920-1980) italiarra, idazle, pedagogo, irakasle eta kazetaria izan zen. Omegna herrian, Piamonte lurraldean jaio zen 1920ko urriaren 23an. Lan izugarria egin zuen haurren hezkuntzaren inguruan: idazle bezala, umeen premietatik abiatuz, hainbat liburu idatzi zituen. Besteak beste:

Telefonozko ipuinak

Jolas egiteko ipuinak

Makinaz idatzitako ipuinak

Bestalde, haurrei zuzendutako aldizkariak eta irratsaioak ere bideratu zituen. 1972an Haur Literaturan Nobel saritzat jotzen den  “Hans Christian Andersen” saria irabazi zuen egindako horrein lan handiagatik.                                   

Euskal Herrian 1980ko hamarkadan hasi ziren bere idazlanak euskaratzen.

Momentu zoragarriak igaro daitezke bere liburuak irakurriz. Hemen doa adibide bat.

SUDUR IHESLARIA

 Gogol jaunak, behin batez karroza batetan paseatzen zuen Leningrado-ko (Rusia) sudurraren ipuina idatzi zuen. Eta ez zuen hori bakarrik egiten sudur hark, baita sekulako iskanbilak antola­tu ere.

 

 Antzeko gauzaren bat gertatu zen Lavenon, (Italia)  Maggiore la­kuan.

Goiz batetan, txalupen untziraleku parean bizi zen gi­zon bat, ohetik jaiki ondoren komunera bizarra moztera joan zen, eta ispilura begiratzean, garrasika hasi zen:

    - Sokoooorroooo! Nire sudurra!

Bere aurpegiaren erdian ez zegoen sudurraren arrastorik ere, haren lekuan izugarrizko hutsunea. Gizon gizajoa, pija­ma oraindik jantzita zuelarik, balkoira abiatu zen korrika. Eta juxtu-juxtuan enparantza igarotzen ikusi zuen bere sudu­rra; untziralekura zihoan presaka-presaka Verbania-rako itsasun­tzira  sartzen ari ziren autoen tartetik irristatuz.

- Geldi! Geldi! -oihu egin zuen gizonak-. Nire sudu­rra! Lapurra, lapurra!

      Jendeak goruntz begiratu eta barre egiten zuen.

    - Sudurra lapurtu eta kaskezurra utzi diote. Asuntu txarra- esan  zuen  batek.

 Eta gizonak kalera jaitsi behar izan zuen, ihesi  zihoan  sudurrari atze­tik jarraitzeko, hoztuta egongo balitz bezala aurpegia mu­kizapiarekin estalita. Zoritzarrez, itsasuntziak portua uzten zuen momentu berean iritsi zen. Gizona, ausarki, ure­tan murgildu zen bere sudurra harrapatzeko, bidaiari eta turis­tek, «ieupa, ieupa!», oihu egiten zioten bitartean. Baina ordu­rako itsasuntziak abiadura handia zeraman eta kapitainak ez zeukan berandu iritsitakoen bila portura itzultzeko asmorik.

- Itxoin ezazu hurrengo itsasuntzia irten arte -oihu egin zion itsasgizon batek gizon gizajoari-, ordu erdiro baduzu itsasontzia  eta!

Gizona, erabat etsiturik, itsasertzera zetorren berriro, eta, hara, non ikusten duen bere sudurra itsas azalean zabaldutako mukizapi baten gainean poliki-poliki nabigatzen.

- Ez al zara, beraz, itsasuntzian  joan? Adar jotzea besterik ez al da izan? -galdetu zion gizonak.

Sudurra aurreruntz zihoan; lakuetako marinel zahar bat balitz bezala, eta ez zion begiratu ere egin. Zapiak, marmoka ba­tek bezala, emeki-emeki nabigatzen zuen.

- Baina nora zoaz? -galdetu zion gizonak.

   Sudurrak ez zion erantzunik eman eta haren zoritxarreko jabeak Lavenoko portura itzuli behar izan zuen. Eta ez hori bakarrik; etxerakoan kuxkuxero talde baten erditik ere igaro behar izan zuen. Etxean, ezkutatu eta neskameari inori ez sar­tzen uzteko agindua eman zion eta egun osoan ispiluaren aurrean egoten zen bere sudur gabeko aurpegiari begira.

    Egun batzuk  igaro  ondoren, Ranko, herriko arrantzale batek, bere sa­reak uretatik

ateratzean, sudur iheslari hura aurkitu zuen, mukizapia zuloz beteta egoteagatik,

laku  erdian  hondoratu  zelako.  Gero   Lavenoko  merkatura  eraman  zuen.

Gizon haren neskameak arraina erostera merkatura joate­rakoan tenka* eta zoiluen* erdian zer ikusi ote zuen?...  Bere na­gusiaren sudurra!

- Baina -esan zuen izuturik-, nire nagusiaren sudurra da eta! Eman berehala, segituan eramango diot.

- Nik norena den ez dakit -esan zuen arrantzaleak- bai­na nork arrantzatu duen ondo dakit: nik  neronek  arrantzatu   dut, eta salgai daukat.

- Zenbatean?  -galdetu  zion neskameak.

- Urre pisuan, noski. Ez bait da arrain arrunt bat, sudur bat baizik.

Neskamea arin-arin joan zitzaion nagusiari berri hura ematera.

       - Emaiozu eskatzen duena! Nik neure sudurra nahi dut! -esan  zion nagusiak.

Neskameak diru asko eta asko beharko zuela pentsatu zuen, handi horietakoa bait zen sudurra: pilamila euro eta gehiago balio zuen. Dirutza hura biltzeko bere bela­rritakoak ere saldu behar izan zituen, baina nagusia asko maite zuenez, hasperen batez eman zituen.

Sudurra erosi, mukizapi batetan bildu eta etxera eraman zuen. Sudurrak ez zuen ezezkorik esan, ezta asaldatu ere na­gusiak esku dardartiez hartu zuenean.

     - Baina zergatik egin zenuen ihes? Kalterik egin al nizun  nik, nere  sudurtxo  kutuna? –galdetu  zion  jabeak.

Sudurrak zeharka begiratuz,  hauxe  esan  zion:

-Aizu, ez ezazu aurrerantzean_. sudurrean  hatzamarrik  sartu,  edo gutxienez,  azkazalak moztu itzazu.

 

(Tenka, zoilu: arrain moetak                   marmoka: medusa)

                                                 Gianni  Rodari:  “Telefonoko  ipuinak”

 

 

 

 

 

 

Urriak 5: IRAKASLEEN NAZIOARTEKO EGUNA

 Urriak 5:

IRAKASLEen  NAZIOARTEKO  EGUNA       

Mundu osoko irakasleek zan dezatela beti merezi duten begirune eta miresmena. Irakaslerik gabe ez litzateke izango HEZKUNTZArik.

“Mundua aldatzeko erabili daitekeen armarik onena HEZKUNTZA da”.  (Nelson Mandela)

“Bizitzako  festarako soinekorik onena HEZKUNTZA da”.(Carolina Herrera)

“HEZKUNTZA jaiotzean hasten da eta ez da bukatzen hil arte”.(José Martí)

“Ikastea ez ezazu obligazio bezala hartu, jakinduriaren mundu zoragarrian sartzeko aukera ezin hobea bezala, baizik”.  (Albert Einstein)

“HEZKUNTAk ez du mundua aldatzen; HEZKUNTZAk mundua aldatuko duten pertsonak  aldatzen ditu”.  (Paulo Freire)

EMAKUMEEN ESKUBIDEA BOZKATZEKO

 

1931an EMAKUMEEK  BOZKATZEKO  ESKUBIDEA  

                LORTU ZUTEN  ESPAINIAN

Gaur betetzen da Espainian emakumeentzat bozkatzeko eskubidea onartu zuteneko 89. urteurrena. (Eskubide hori ezin izan zen erabili 1936 eta 1975 urteen artean, Franco-ren diktadura zela eta.) Esku-hartze hori 1931ko urriaren 1ean egin zen, II. Errepublikaren Konstituzioa idazteko eztabaidetan.

CLARA CAMPOAMOR, espainiar politikaria, emakumeen botoaren bultzatzaile sutsua izan zen. 1888an jaio zen Madrilen eta Zuzenbide ikasketak egin ondoren abokatu lanetan hasi zen eta gero politikan murgiltzea erabaki zuen, Sozialismoan lehenbizi, gero errepublikar zentristekin. 1931n, Bigarren Errepublikan, diputatu aukeratu zuten Espainiako Kongresuan; emakumeak aukeratuak izan zitezkeen, baina ezin zuten botorik eman... eta posizio horretatik ekin zion emakumeen boto eskubidea lortzeko borrokari.

Espainian Sufragio Unibertsala ezartzea lortu zuen Campoamorrek, baina 1937an erbestera joan behar izan zuen, Espainiako Gerra Zibilaren ondorioz. Buenos Aires-en bizi izan zen 10 urtez, eta ondoren, Suitzako Lausana-n. Baina erbestetik ere emakumeen eskubideen aldeko lanean jardun zuen: hitzaldiak eman eta liburuak idatzi zituen, besteak beste. 1972ko apirilaren 30ean hil zen hiri suitzarrean, minbiziak jota. Urte batzuk geroago bere gorpuzkiak gurera ekarri zituzten: Donostiako Polloeko hilerrian erraustu zituzten.