OTSAILAK 11: EMAKUME ZIENTZIALARIEN EGUNA

OTSAILAK 11: “EMAKUME ZIENTZIALARIEN EGUNA”

Zientzialari emakume euskaldun bat:

JOSEFA MOLERA MAYO (Izaba, Nafarroa, 1921 - Madrid 2011)

Josefa Molerak 1942. urtean burutu zituen Kimikako ikasketak Madrilgo Unibertsitate Zentralean. Haren familiak makinatxo bat sufritu zuen Gerra Zibilean, hainbat zigor pairatu baitzituen eta horren eraginez, hamaika oztopo gainditu behar izan zituen ikasketak burutzeko. Hala ere, Kimikan lizentziatu zen nota bikainekin. Ikasketak bukatu ondoren, soldatarik gabeko irakasle laguntzaile lanpostu bat lortu zuen Kimika Teknikoko Katedran. Irakasle lanak ez zion ematen bizitza aurrera ateratzeko aukerarik eta kimikako klase partikularrak ematen zituen bizirauteko.

 CSICeko Kimika Institutuko zuzendariordea zen Antonio Ríus-ek,  bertako laborategietan tesia egiteko aukera eskaini zion Josefari. Tamalez, Institutuko zuzendariak ukatu egin zion aukera hori, erakundean “emakume” ikertzailerik ez zegoela argudiatuz. Baina Josefak ez zuen baztertu tesia egiteko aukera eta Ríus, "Rocasolano" Institutuaren zuzendari izendatu zutenean, Josefa bertako laborategian hasi zen lanean  bekadun moduan. Laborategiko lanarengatik ordaintzen ziotenak ez zion ematen bizitzeko eta irakasle lanetan jarraitu behar izan zuen.

1948. urtean doktorego titulua lortu zuen Madrilgo Unibertsitate Zentralean, Aparteko Saria jasoz egindako lanarengatik. 1950. urtean ikertzaile gazteak atzerrira joateko programa zabaldu zuten eta Josefa Molera Oxfordera joan zen, 1956. urtean Kimikako Nobel saria jasoko zuen Cyril Norman Hinshelwood-ek zuzentzen zuen laborategira. Hasiera batean Hinshelwoodek ez zuen begi onez ikusi Josefaren etorrera, emakumea zelako; baina, Josefak gogor egiten zuen lana eta irakaslearen aurreiritzi mesfidatiak berehala desagertu ziren.

Britainia Handitik bueltatu zenean, atzerrian ikasitakoa jarri zuen praktikan eta estatuan egin zen lehen gasen *kromatografoa-ren sortzaileetariko bat izan zen.

1959ean Sheffieldeko Unibersitatera joan zen, 1967. urtean Kimikako Nobela jasoko zuen George Porter zientzialariarekin ikastera.

Bide luzea egin zuen zientzian, mila oztopo gaindituz. Ibilbide honetan postu guztietatik pasatu zen: bekadun, laguntzaile, irakasle, idazkari, ikertzaile eta saileko zuzendari. Hainbat sari jaso zituen egindako lanarengatik eta 2013ko maiatzean, Iruñeko Udalak onartu zuen hiriko kale bati Josefa Molera Mayo izena jartzeko proposamena

*kromatografia: nahasketa bat osatzen duten gaiak banatzeko teknika.

Beste emakume zientzialari euskaldun batzuk hauek dira.

Elisabete Alberdi Zelaia, (Markina-Xemein 1975) matematikaria.

Itziar Aretxaga (Bilbo, 1965), astrofisikaria.

Maria Teresa Mendizabal (Gasteiz, 1940), fisikaria.

Ainhoa Murua Ugarte (Legazpi, Gipuzkoa, 1979-Gasteiz, 2012), ikertzaile biokimikaria zen. 

Anjeles Iztueta Azkue (Tolosa, Gipuzkoa 1954 ) matematikaria.

Marta Macho Stadler (Bilbo, 1972) matematikaria.

Luz Zalduegi Gabilondo (Mallabia, Bizkaia 1914-Madrid 2003), Euskal Herriko lehen emakume albaitaria.

Oztaizka Aizpurua Arrieta (Zarautz, Gipuzkoa 1986) biologa ikertzailea.

Ane Wyssenbach Ibarra (Iruña 1985) Biologia eta Biokimikan ikertzailea. 

… AGIAN URTE GUTXI BARRU ZUETARIKO NORBAITEN IZENA AGERTUKO ZERRENDA HONETAN.

(Informazio honen iturria: http://zientziakaiera.eus/)