ARATUSTEAK 2017 02 28 (Argazkiak)

INAUTERIak EUSKAL HERRIAn ZEHAR

      MUNDAKAko ARATUSTEez aparte ere, badira

                 INAUTERIAK EUSKAL HERRIAN 

Hauek dira batzuk:

ARABAn

ZALDUONDOko Inauterietako pertsonaia Markitos da. Traje beltzez jantzitako “panpina” da, gorbata darama eta lorea botoi-zuloan, arrautza-oskolez egindako idunekoa ere. Pertsonaia berezi eta misteriotsua da.

Igande Inauteri goizean, goizeko hamaikak eta erdietan agertzen da herriko kale nagusian, asto baten gainean. Herriko mutil edo gizon bat joaten da asto gainean, Marquitosen atzean, berari eutsiz, jausi ez dadin. Astoa gidatzen dute aurrez prestatutako tokiraino, Lazarraga jauregiaren aurreraino, eta, han, Markitos astotik jaitsi eta sei metroko luzera duen  makila baten puntan jartzen dute. Makila zutik jartzen da, lurrean sartuta, eta han goian geratzen da Markitos hainbat orduz.

Arratsaldean herri osoa prozesio zaratatsu batean abiatzen da Markitos dagoen tokiraino, Predikadorea deiturikoa denen buru dela. Talde horretan Kale garbitzailea eta errauts-zabaltzailea doaz lehenbizi, biak bata beltzak jantzita; ondoren musikariak, eta, hauen jarraitzen, behor batek tiratutako gurdia, Predikadorea barruan dela. Ondoren Atsoa eta Agurea. Markitosen aita eta ama omen dira, eta pertsona bakar batek egiten du biena: bata bestearen gainean  jarrita. Hartza eta ardia datoz hurrengo, eta Porreroak azken. Porrero hauek zaku-oihalez jantzita egoten dira, barruan belar sikua edo beste zerbait sartuta.

Markitos jaitsi eta gurdian jarrita, frontoira eramaten dute. Han epaia irakurtzen dio Predikadoreak Markitosi: hil egin behar du, herrian urte osoan gertatutako ezbehar eta gertakizun txar guztien errua berak duelako. Jendeak txalo egiten du.Panpina lurrean jarri eta su ematen diote. Taldeko guztiek egiten dute dantza haren inguruan.

NAFARROAn

Astelehen eta astearte Inauterian izaten da festa LANTZen. Egun bakoitzean antzezpen jakin bat burutzen dute, eta egun bakoitzak bere ibilbidea du.

Pertsonaia nagusiak Miel Otxin, Ziripot, Zaldiko, txatxoak eta ferratzaileak dira.

Miel Otxin lastoz egindako hiru bat metroko panpina da, txatxo batek eramaten du sorbalda gainean festak dirauen bitartean.                            Ziripot, laztoz betetako saku handi-handi batez jantzitako gizakia da, ia-ia ezin duena ibili; pertsonaia oso barregarria.

Zaldiko zentauroa da, gizon batek, armazoi bat jarrita, zaldiaren itxura hartzen du. Armazoiak aurrealdean dauka zaldiaren buruarena egiten duena, eta zaldibuztana atzealdean.

Txatxoek hainbat eratako janzkera daukate, baina, hori bai, guztiena da oso koloretsua. Eskuan erratza edo makila daramate. Aurpegia estalita eta buruan kapela konikoak, kolore askotakoak horiek ere.

Ferratzaileak hiruzpalau izaten dira. Zakuzko telaz izaten dute estalia gorputza eta beren lanbideari (ferrak jartzea) dagokion tresneria daramate eskuan.

Astelehenean hasten da festa. Miel Otxin doa jendetzaren buruan. Ziripot traketsa, oinez egin ezinik dabil. Makila baten laguntza du oinez egiteko. Txatxoek oihu eta dantza egiten dute. Zaldiko saiatzen da Ziripot lurrera botatzen etengabe, eta Ziripot, traketsa bera, behin eta berriro erortzen da .. Zaldiko Ziripotengana hurbiltzen den bakoitzean, Txatxoek defenditu egiten dute gure gizon Zaldiko, eta Ziripot lurrera botatzen saiatzen da. Halako batean, Zaldiko harrapatzen dute Txatxoek. Ferratzaileek Zaldiko ferratzen dute.

Astearte Inautean ez dira ez Ziripot ez Zaldiko kaleratzen. Miel Otxin da egun honetan nagusi. Enparantzara eramaten dute Txatxoez inguraturik, eta han epaitu egiten dute eta bide lapurra delako kondenatu. Tiroz hil eta lurrera botatzen dute erraldoia. Zatitu eta sua egiten dute haren gorpuarekin. Gero zortzikoa dantzatzen da suaren inguruan.   

ITUREN eta ZUBIETAko Inauterietan agertzen dira Joaldunak. Urtarrileko azken asteko edo otsaileko lehenengo asteko astelehen eta asteartean ospatzen dituzte Inauteriak, bi herrietakoak ados jarrita, aukeratzen duten egunean. 
Joaldunak, gaur egun, bi herri hauetako neska-mutil taldeak dira; euren ezaugarri nagusia da gerrian zintzarri handi parea lotuta eramatea. Zintzarria da Inauteri hauetako elementu nagusia. Joaldunak, gerria astinduz, izugarrizko hotsa ateratzen diete zintzarrioi. Binaka joaten dira, ilara banatan, Joaldunak.

Astelehen eguerdian Zubietako Joaldunak joaten dira Itureneraino, hogei, hogeita hamar edo gehiago ere, beren dantzarekin zintzarrotsa sortzen.

Asteartean Iturengoak joaten dira Zubietara. Bide erdian egoten zaizkie zain Zubietakoak, eta, honela, elkarrekin egiten dute hortik aurrerako bidea. Bide hau egiten ere, etengabe entzuten da zintzarrotsa. Bidean, beste lagun batzuk elkartzen zaizkie: karroxak, mozorrorik sinesgaitzenak, sorginak, ijitoak... Ordu biak bueltan heltzen dira Joaldunak Zubietara eta hango kaleak eta enparantza zeharkatzen dituzte, beren dantzan kontzentraturik, serio-serio.

Ituren eta Zubietako Joaldunen janzkera desberdina da. Iturengoek ardi-larru doblea eta painelu gorriak daramatzate soinean; Zubietakoek, ordea, ardi-larru bakarra eta zapi urdina. Guztiek eramaten dute isipua eskuineko eskuan eta kapela dotorea buruan. Txano honi "Ttuntturroa" esaten zaio; horregatik dute joaldunek “Ttuntturroak” izena.

Zintzarriek "joare" dute izena; horregatik dira Joaldunak tresna horiek astintzen dituztenak. Badago beste era bat ere talde hauek izendatzeko: Zanpantzarrak.

LAPURDIn

USTARITZen lau egunez ospatzen dituzte Inauteriak.

Lehenengo hiruretan pertsonaia batzuk, beti berdinak, dantzariak, desfilean joaten dira etxez etxe dantza egin eta etxekoek emandakoa jasotzen.

Desfile honetan Kaskarotak, Ponpiera eta Kotilungorriek hartzen dute parte. Kaskarotak dira izatez dantzariak. Alkandora eta praka zuriak dituzte, txapel brodatua, gerriko zabal morea eta fraken bi alboetan koloreetako zintak josita, irudiak eginez. Eskuetan bina makilatxo. Mutilak izaten dira, hamarren bat. Talde hau joaten da lehen martxan, musikariak dituztela atzean.  

Ondoren Ponpiera eta Kotilungorriak doaz. Ponpiera antzinako bufoien antzera dago jantzita, aurpegian karatula gorria darama, eta eskuetan sorgin-artaziak. 

Kaskarotak eta Kotilungorriak

Kotilungorriak dira guztien artean ikusgarrienak, bi izaten dira. Gona gorria dute soinean, praka zurien gainetik, artilezko jaka zuria eta koloreetako amantala; honen poltsikoan errautsa eramatendute  airera eta jendeari botatzeko; eskuan, ostera, makila daramate, bertatik zintzilik behi-buztana; buruan kapela luze piramidala eta gerrian zintzarri ugari eskegita; aurpegia oihal gorrizko maskara batez estalia, aho eta begiak bistan dituztela.  Pertsonaia hauek umeak izutzen ibiltzen dira. Honez gain, etxekoek emandako eskudirua batzen dute.

Sei edo zazpi orduz etxez etxe ibili ondoren, guztiak batera abiatzen dira txokoren batera, jatera.

 Astearte Inautean Zanpantzar agertzen da, gurdi gainean, Uztaritzeko kaleetan zehar. Lastoz betetako panpina handia da, herrian zehar ibili ondoren epaitua, kondenatua, fusilatua eta errea izaten dena.

ZUBEROAko Maskarada

Zuberoako Maskarada urtearen hasieratik astearte Inaute arte ospatzen da. Ez du data zehatzik izaten. Maskaradetan dantza izaten da elementu nagusia.

Beltzak

Dantzariek hainbat egun eta tokitan egiten dituzte beren ekitaldiak, eta dantzarien herrian bertan astearte Inauterian egiten den "antzezpena" izan ohi da Maskaradetako azkena.

Maskaradako pertsonaiak bi taldetan daude banatuta: gorriak eta beltzak. Lehenengoak, gorriak, garbi eta dotore jantzita daude, eta, jakina, gorria nagusitzen da haien arropetan. Talde horretakoak dira Txerrero, Artzaina, Gatuzain, Kantiniersa, Zamaltzain, Zikiratzaileak, Ferratzaileak, Kukulleroak, Jaun eta Anderea, Laboraria eta Etxekoanderea.

Gorrien ondoren musikariak doaz, eta, hurrengo, Maskarada beltza. Talde honetakoak dira Ijitoak,  Zorrotzaileak, Eskaleak...

                                                                                               Gorriak

Antzezpena hasteko, herrira heltzean, barrikadak aurkitu eta gainditu behar dituzte gure pertsonaiok, gorriek dantzatzen, eta, beltzek, berriz, batere ordenarik gabe: burrukan, burlaka...

Herriko kaleetan zehar ibili ohi dira gorriak, desfilean, pertsonarik garrantzitsu edo ospetsuenak bisitatuz. Bitartean, beltzak Zamaltzain izorratzen ari dira; Zikiratzaileek ere harrapatu nahi dute Zamaltzain, baina ez dute lortzen.

NAFARROA BEHEREan

                                                                                                 Erraldoitxoak

Nafarroa Beherean Inauteriek maiatzaren 
amaiera arte irauten dute, eta dira herri askotan ospatzen dira. Inauteri hauetan egiten den desfileari Kabalkada esaten zaio. Dantza da Kabalkadan elementu nagusia. Kabalkadetan parte hartzen dutenen artean Bolantak dira ezagunenak eta ikusgarrienak. Dantzariak dira, lepotik zetazko koloreetako zintak zintzilikatuta daramatzaten dantzariak.

                               

                                                                                                            Bolantak

Kabalkadan parte hartzen duten beste pertsonaia batzuk, hauek dira: Zaldikoak joaten dira lehenen: bizpahiru izaten dira, izenak adierazten duen moduan, zaldi gainean joaten direnak; Zapurrak hurrengo, bizar beltz eta betaurreko beltzak dituztela; bat, bi edo hiru Makilari doaz ondoren, muturrean bola bat duen makila luzea daramate eskuan; Erraldoitxoak bi izaten dira, emakume argal, luze eta fin bi errepresentatzen dituzten panpinak dira eta dantzari bik eramaten dituzte sorbalda gainean. Gorriak dantzarietariko bi izaten dira; apur bat desberdin jantzita, besteen nagusi edo gidari dira. Ondoren, Banderariak doaz, bat edo bi, eskuan banderak dituztela. Basandereak doaz hurrengo, eta, azkenez, Bolantak: bi ilaratan joaten dira dantzari hauek dantza, salto eta oihu egiten.

Enparantzara heldutakoan dantza nagusiak hasi ohi dira. Gorriak dira dantzan egiten dutenak. Branlia eta Gobalet-dantza (baso ardoaren gainera salto egiten dena) egiten dituzte.

Dantzaren ondoren datoz "funtzioak" izenekoak. Zati honetan, pertsonaia bakoitzak bere lanbide edo ofizioa antzezten du: Ferratzaileek Zamaltzain eta Txerrero ferratzen dituzte, gogoz kontra; Zorroztaileek Jaunaren ezpata zorroztu ohi dute behin eta berriro, Jauna gustura gelditu arte; ijitoek istorio luze eta entretenigarriak kontatzen dituzte, eta, azkenez, Berzkinek Jaunak konpontzeko emandako dupina* ezin konponduta utziko dute. Halere, Jauna engainatu eta dirua ateratzen diote... Azkenean, medikua ekarri eta honek salbatzen du Jaunak emandako dirua lapurtu duen langilea, patroi eta ijitoen artean harrapatu eta erdi hilda utzi dutena.

Antzezpena amaitzeko, dantza egin ohi dute denek batera.

*DUPINA: janaria prestatzeko eltze edo lapiko handia

Otsailak 12: DÍA INTERNACIONAL CONTRA EL USO DE NIÑO-AS SOLDADO,

Diario EL MUNDO  (PELAYO ÁLVAREZ) (Moldatuta)  12/02/2017 

Este domingo, 12 de febrero, se conmemora el DÍA INTERNACIONAL CONTRA EL USO DE NIÑO-AS SOLDADO, una grave problemática que nos parece lejana, pero que no lo es tanto. Se estima que en todo el mundo hay 300.000 niño-as en 17 países que son explotados para participar en conflictos armados. Los niños son utilizados como escudos humanos y forzados a torturar y matar. Las niñas son secuestradas para servir como esclavas sexuales.

Un problema que se puede erradicar (hacer desaparecer)

World Vision lleva casi 70 años trabajando con las comunidades más vulnerables. Con presencia en más de un centenar de países, es una de las ONG que ayuda a más niño-as de todo el mundo gracias al apadrinamiento. La ONG tiene dos objetivos principales:

.la prevención para que los niños y niñas no sean reclutados en grupos armados.

.el apoyo a ex soldados infantiles que quieren recuperar su infancia.

"El primer paso es conseguir que las familias en riesgo reciban información sobre los movimientos de estos grupos para poder escapar de ellos, así como disponer de alternativas para el sustento. Esto es así porque muchos menores que viven en regiones conflictivas se arriesgan a entrar en el ejército para asegurarse alimentación y alojamiento", cuenta Susana Oliver, responsable de Proyectos de World Vision España.

Trabajar sobre el terreno no es nada fácil. Es una carrera en paralelo a los más de 50 grupos armados de países como Afganistán, República Democrática del Congo, Myanmar, República Centroafricana, Sudán del Sur,  Mali, Somalia o Yemen que siguen usando niños y niñas. Es un proceso a muy largo plazo y lento que tiene como base fundamental ganarse la confianza de las comunidades, las familias y los propios menores.

La recuperación para estas víctimas de los conflictos armados es una tarea muy difícil por las graves consecuencias psicológicas que han sufrido. Además de las atrocidades que han tenido que vivir y llevar a cabo, han estado privadas de derechos básicos como la educación, la asistencia médica, la protección o el acceso a la ayuda humanitaria, separándose en muchos casos de sus familias y comunidades.

World Vision trabaja con profesionales especializados en todo tipo de traumas y cuenta con albergues en los que los niños conviven con otros que han sufrido situaciones similares. Las familias también son involucradas en el proceso terapéutico para que entiendan por qué cometieron ciertos actos y les ayuden a superarlo.

Tomar cartas en el asunto para acabar con el reclutamiento de soldados infantiles no es sólo tarea de las ONG. Éstas necesitan leyes que respalden su trabajo, algo que tiene que partir de la administración. "Para prevenir y responder de una forma efectiva a esta forma de violencia infantil, los gobiernos nacionales deben penalizar el reclutamiento y uso de menores por parte de fuerzas o grupos armados y expedir órdenes para detener y prevenir dicha práctica", recuerdan desde World Vision España.

Sigue siendo necesario llevar a cabo investigaciones rigurosas para identificar y perseguir a aquellos gobiernos y grupos que reclutan y utilizan a niños para conflictos armados. Las empresas y particulares también podemos aportar nuestro granito de arena, con "pequeños gestos" y aportaciones.

OTSAILAK 11: EMAKUME ZIENTZIALARIEN EGUNA

OTSAILAK 11: “EMAKUME ZIENTZIALARIEN EGUNA”

Zientzialari emakume euskaldun bat:

JOSEFA MOLERA MAYO (Izaba, Nafarroa, 1921 - Madrid 2011)

Josefa Molerak 1942. urtean burutu zituen Kimikako ikasketak Madrilgo Unibertsitate Zentralean. Haren familiak makinatxo bat sufritu zuen Gerra Zibilean, hainbat zigor pairatu baitzituen eta horren eraginez, hamaika oztopo gainditu behar izan zituen ikasketak burutzeko. Hala ere, Kimikan lizentziatu zen nota bikainekin. Ikasketak bukatu ondoren, soldatarik gabeko irakasle laguntzaile lanpostu bat lortu zuen Kimika Teknikoko Katedran. Irakasle lanak ez zion ematen bizitza aurrera ateratzeko aukerarik eta kimikako klase partikularrak ematen zituen bizirauteko.

 CSICeko Kimika Institutuko zuzendariordea zen Antonio Ríus-ek,  bertako laborategietan tesia egiteko aukera eskaini zion Josefari. Tamalez, Institutuko zuzendariak ukatu egin zion aukera hori, erakundean “emakume” ikertzailerik ez zegoela argudiatuz. Baina Josefak ez zuen baztertu tesia egiteko aukera eta Ríus, "Rocasolano" Institutuaren zuzendari izendatu zutenean, Josefa bertako laborategian hasi zen lanean  bekadun moduan. Laborategiko lanarengatik ordaintzen ziotenak ez zion ematen bizitzeko eta irakasle lanetan jarraitu behar izan zuen.

1948. urtean doktorego titulua lortu zuen Madrilgo Unibertsitate Zentralean, Aparteko Saria jasoz egindako lanarengatik. 1950. urtean ikertzaile gazteak atzerrira joateko programa zabaldu zuten eta Josefa Molera Oxfordera joan zen, 1956. urtean Kimikako Nobel saria jasoko zuen Cyril Norman Hinshelwood-ek zuzentzen zuen laborategira. Hasiera batean Hinshelwoodek ez zuen begi onez ikusi Josefaren etorrera, emakumea zelako; baina, Josefak gogor egiten zuen lana eta irakaslearen aurreiritzi mesfidatiak berehala desagertu ziren.

Britainia Handitik bueltatu zenean, atzerrian ikasitakoa jarri zuen praktikan eta estatuan egin zen lehen gasen *kromatografoa-ren sortzaileetariko bat izan zen.

1959ean Sheffieldeko Unibersitatera joan zen, 1967. urtean Kimikako Nobela jasoko zuen George Porter zientzialariarekin ikastera.

Bide luzea egin zuen zientzian, mila oztopo gaindituz. Ibilbide honetan postu guztietatik pasatu zen: bekadun, laguntzaile, irakasle, idazkari, ikertzaile eta saileko zuzendari. Hainbat sari jaso zituen egindako lanarengatik eta 2013ko maiatzean, Iruñeko Udalak onartu zuen hiriko kale bati Josefa Molera Mayo izena jartzeko proposamena

*kromatografia: nahasketa bat osatzen duten gaiak banatzeko teknika.

Beste emakume zientzialari euskaldun batzuk hauek dira.

Elisabete Alberdi Zelaia, (Markina-Xemein 1975) matematikaria.

Itziar Aretxaga (Bilbo, 1965), astrofisikaria.

Maria Teresa Mendizabal (Gasteiz, 1940), fisikaria.

Ainhoa Murua Ugarte (Legazpi, Gipuzkoa, 1979-Gasteiz, 2012), ikertzaile biokimikaria zen. 

Anjeles Iztueta Azkue (Tolosa, Gipuzkoa 1954 ) matematikaria.

Marta Macho Stadler (Bilbo, 1972) matematikaria.

Luz Zalduegi Gabilondo (Mallabia, Bizkaia 1914-Madrid 2003), Euskal Herriko lehen emakume albaitaria.

Oztaizka Aizpurua Arrieta (Zarautz, Gipuzkoa 1986) biologa ikertzailea.

Ane Wyssenbach Ibarra (Iruña 1985) Biologia eta Biokimikan ikertzailea. 

… AGIAN URTE GUTXI BARRU ZUETARIKO NORBAITEN IZENA AGERTUKO ZERRENDA HONETAN.

(Informazio honen iturria: http://zientziakaiera.eus/)

ARATUSTEETAKO DANTZA

klikatu:   ARATUSTEetako dantza 

AGATE DEUNA, SAN BLAS eta KANDELARIO eguna

SANTA AGEDA -AGATE DEUNA- (otsailak 5),  SAN BLAS (otasilak 3), KANDELARIO EGUNA (otsailak 2)

Kopla-kantari  ibiltzen da jendea, etxez etxe, Santa Ageda bezperan, otsailaren 4an, eskuan makila hartuta, makilaz lur-joka eta, kantua amaitzean, Eup! oihuka.

Makilaz lur-joka eta eupadaka? Zer dela eta? Zer dela eta egun horretan bakarrik kantatzen da makilaz lur-joka eta eupadaka?

Ea zer iruditzen zaizuen azalpen hau:

Inoren etxean ate-joka jardun eta, diosala egiteko, ohikoa da Eup! hitza erabiltzea: Bizi al zarete? esan nahi izango balu bezala.

Santa Ageda bezperan, ordea, makilaz lur-joka jarduten da; beraz, lurrari esango balitzaio bezala Bizi al zara? Izan ere, neguaren erdi-erdia izaki, lurra "lo" dago, eta lurra "esnatzeko" kantatzen da makilaz lur-joka eta eupadaka.

Izan ere, lurra "esnatzen" ez bada, ez dator udaberria, eta

ez badator udaberria... akabo bizia!

Neguaren erdi-erdian egokitzen da, bai, Agate Deuna bezpera, eta honen aurreko egunean, San Blas:

San Blas, ito arte hartu arnas,  dio euskal esaera zaharrak, eztarriko osasuna, ohitura zaharraren arabera, santu horrek zaindu dezakela  gogorarazteko. Ez da harritzekoa, alde batetik,  gaur egun ere, hainbatek  “San Blas soka” deiturikoa lepotik zintzilika erabilatzea hamabi egunez, eta, bestalde, “San Blas opilak” jateko tradizioak jarraitzea, eztarriko minetatik salbu egoteko.

Agian bi ohitura horiengatik, Agate Deunaren kopla zaharrean hauxe esaten da:  … eztarriz sano gabiltza eta kanta nahi dugu gogoz.

Eta San Blas bezperan, otsailaren 2an, Kandelario eguna, beti ere neguaren luze-laburra (ea asko ala gutxi falta zen negua amaitzeko) iragartzen duen jaia esaera zaharretan:

*Kandelaria bero, negua gero; kandelaria hotz, negua motz. *Kandelario, elurra dario.

*Kandelarioz elurra, joan da neguaren beldurra.

*Kandelarioz euria, laster da udaberria.

*Kandelarioz eguzki, negua dator atzetik.

Kandelario eguneko eguraldiaz gainera, hartza zen, garai bateko Euskal Herrian, neguaren luze-laburra  iragartzen zuena; izan ere, hartzak ere jakin nahi zuen udaberria bazetorren ala ez, eta otsailean, Kandelario egunean edo, irteten zen leize-zuloko lozorrotik. Duela urte asko desagertu ziren hartzak gure lurretatik.  

Hartza, Euskal Herrian, neguaren luze-laburraren iragarle, eta Ipar Amerikan muxar antzeko marmota bat daukate horretarako, zinemak erakutsi digunez.

Kandelario eguna, jakina, kandelak  pizteko eguna da; hain zuzen ere, argi txiki horiekin amandre Eguzkiari lagundu nahirik bezala negu iluna menperatzen, udaberria erakartzeko eta, udaberriarekin batera, bizia ekartzeko.

Zenbat jairekin hasi den Aratusteekin bukatzen den hilabete labur hau!

Gozatu dezagun!

EL OSO PANDA GIGANTE

EL OSO PANDA GIGANTE

Somos Unai, Malen, Julen y Elaia Fernández y presentamos el resumen de un documental sobre el oso panda gigante.

Los osos panda viven en China, en la región montañosa de Chin Leen Quinling Montáins, Hengduan Montáins. Por esa zona pasan los ríos Amarillo y Yang Tsé.

Las características del clima de esa región son: la fría nieve, el agua, la niebla, la lluvia, las nubes y la humedad.

Al oso panda gigante el alimento que más le gusta es el bambú; come 18 kilos de bambú al día.

El oso panda cambió de ser carnívoro a ser herbívoro y por eso el problema que tiene es que  digiere el bambú de forma muy poco eficaz; por eso come grandes cantidades.

Los osos panda, aparte de en China, también  viven en otras naciones: Birmania y Vietnam.

Aproximadamente en el mundo viven mil seiscientos pandas en estado salvaje.

Las hembras, cuando están en celo, se frotan en un árbol los órganos sexuales para atraer a un macho.

La osa panda puede tener entre 5 y 8 oseznos a lo largo de su vida, y da a luz al final de verano. El peso y el tamaño aproximado que tiene un osezno panda recién nacido es de cien  gramos de peso y 18 cm de tamaño. El osezno mama catorce veces al día y está treinta minutos mamando.

Con dos meses y medio empieza a ponerse de pie y a intentar caminar un poco, y con dos años empieza a ser totalmente independiente de su madre. Cuando el oso panda gigante es un osezno, el leopardo, los perros salvajes y los pájaros de presa pueden ser un peligro para él.

La diferencia entre los pandas gigantes y los pandas rojos proviene de sus antepasados: los pandas gigantes evolucionaron de los osos; en cambio los pandas rojos, de los mapaches.


 Monos de piel dorada 

En donde vive el oso panda, vive también una especie de rata, un pequeño animal roedor que se alimenta de las raíces de las plantas.

Asimismo, en el documental también aparece un mono llamado el mono de piel dorada.

Los pandas gigantes no hibernan porque tienen mucha grasa y en invierno abunda el bambú.